อคฺคมคฺคสมงฺคี ทุกฺขาย เวทนาย โส ตโต อวิชฺชานุสยํ ปริชานาติ, โน จ โส ตโต กามราคานุสยญฺจ ปฏิฆานุสยญฺจ มานานุสยญฺจ ทิฏฺฐานุสยญฺจ วิจิกิจฺฉานุสยญฺจ ภวราคานุสยญฺจ ปริชานาติฯ สฺเวว ปุคฺคโล กามธาตุยา ทฺวีสุ เวทนาสุ โส ตโต อวิชฺชานุสยญฺจ มานานุสยญฺจ ปริชานาติ, โน จ โส ตโต กามราคานุสยญฺจ ปฏิฆานุสยญฺจ ทิฏฺฐานุสยญฺจ วิจิกิจฺฉานุสยญฺจ ภวราคานุสยญฺจ ปริชานาติฯ สฺเวว ปุคฺคโล รูปธาตุยา อรูปธาตุยา โส ตโต อวิชฺชานุสยญฺจ มานานุสยญฺจ ภวราคานุสยญฺจ ปริชานาติ, โน จ โส ตโต กามราคานุสยญฺจ ปฏิฆานุสยญฺจ ทิฏฺฐานุสยญฺจ วิจิกิจฺฉานุสยญฺจ ปริชานาติฯ (ฉกฺกมูลกํ)
ปริญฺญาวาเร อนุโลมํฯ
4. ปริญฺญาวาร
(ฆ) ปฏิโลมปุคฺคโล
[231] (ก) โย กามราคานุสยํ น ปริชานาติ โส ปฏิฆานุสยํ น ปริชานาตีติ? อามนฺตาฯ
(ข) โย วา ปน ปฏิฆานุสยํ น ปริชานาติ โส กามราคานุสยํ น ปริชานาตีติ? อามนฺตาฯ
(ก) โย กามราคานุสยํ น ปริชานาติ โส มานานุสยํ น ปริชานาตีติ?
อคฺคมคฺคสมงฺคี กามราคานุสยํ น ปริชานาติ, โน จ โส มานานุสยํ น ปริชานาติฯ ทฺวินฺนํ มคฺคสมงฺคีนํ ฐเปตฺวา อวเสสา ปุคฺคลา กามราคานุสยญฺจ น ปริชานนฺติ มานานุสยญฺจ น ปริชานนฺติฯ
(ข) โย วา ปน มานานุสยํ น ปริชานาติ โส กามราคานุสยํ น ปริชานาตีติ?
อนาคามิมคฺคสมงฺคี มานานุสยํ น ปริชานาติ, โน จ โส กามราคานุสยํ น ปริชานาติฯ ทฺวินฺนํ มคฺคสมงฺคีนํ ฐเปตฺวา อวเสสา ปุคฺคลา มานานุสยญฺจ น ปริชานนฺติ กามราคานุสยญฺจ น ปริชานนฺติฯ
โย กามราคานุสยํ น ปริชานาติ โส ทิฏฺฐานุสยํ…เป.… วิจิกิจฺฉานุสยํ น ปริชานาตีติ?
อฏฺฐมโก กามราคานุสยํ น ปริชานาติ, โน จ โส วิจิกิจฺฉานุสยํ น ปริชานาติฯ อนาคามิมคฺคสมงฺคิญฺจ อฏฺฐมกญฺจ ฐเปตฺวา อวเสสา ปุคฺคลา กามราคานุสยญฺจ น ปริชานนฺติ วิจิกิจฺฉานุสยญฺจ น ปริชานนฺติฯ